Ուրբաթ, 27 Հոկտեմբերի 2023 12:02

Արմինֆո. Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատար Դունյա Միյատովիչն ավարտում է իր այցը Հայաստան և Ադրբեջան ՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Ղարաբաղյան տարածաշրջանում և դրա շուրջ հակամարտությունից տուժած մարդկանց մարդու իրավունքների իրավիճակին: Այդ մասին ասվում է կազմակերպության կայքում զետեղված հաղորդագրությունում։

 

"Մարդու իրավունքների խախտումները կրկին նշանավորեցին Ղարաբաղյան տարածաշրջանում և դրա շուրջ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկարատև հակամարտության վերջին գլուխը։ Բոլորի համար մարդու իրավունքների լիակատար հարգումը և համապատասխան միջազգային չափանիշների խիստ պահպանումը այժմ պետք է դրվեն երկու երկրների միջև հաշտեցման և կայուն խաղաղության ճանապարհի կենտրոնում", - հայտարարել է Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատարը՝ ամփոփելով 2023 թվականի հոկտեմբերի 16-23-ը Հայաստան, Ադրբեջան և Արցախ կատարած իր այցի արդյունքները։

 

Նշվում է, որ այցը պայմանավորված է եղել ավելի քան 100 600 ղարաբաղցի հայերի զանգվածային տեղահանմամբ, որոնք Հայաստան են փախել ընդամենը մի քանի օրվա ընթացքում ՝ սեպտեմբերի վերջին: "Դա հաջորդել է սեպտեմբերի 19 - ին եւ 20-ին Ադրբեջանի ռազմական գործողություններին, տարածաշրջանի նկատմամբ նրա հետագա լիակատար վերահսկողությանը եւ մարդկանց տեղաշարժի եւ հիմնական ապրանքների, ծառայությունների եւ էներգակիրների հասանելիության երկարատեւ խախտմանը, որոնց բախվել են Ղարաբաղի հայերը Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքով անցնող ճանապարհի իննամսյա շրջափակման հետեւանքով", - ասված Է կազմակերպության կայքում հրապարակված հաղորդագրության մեջ:

 

"Նրանք հայտնվել են լքված վիճակում՝ առանց որևէ կողմի անվտանգության կամ պաշտպանության հուսալի երաշխիքների։ Նրանց համար իրենց տունը լքելը միակ հնարավոր տարբերակն էր", - ասել է հանձնակատարը։

 

Կազմակերպությունում հիշեցրել են, որ Հայաստան կատարած այցի ընթացքում հանձնակատարը հանդիպումներ է ունեցել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանի, աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանի, արտաքին գործերի փոխնախարար Պարույր Հովհաննիսյանի, տարածքային կառավարման փոխնախարար Վաչե Տերտերյանի, ՆԳՆ միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյանի, քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանի եւ Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպան Անահիտ Մանասյանի հետ:

Նա այցելել է Կոտայքի մարզի Աղավնաձոր և Ծաղկաձոր՝ բռնի տեղահանվածների կացարաններ, որտեղ շփվել է ղարաբաղցի հայերի, այդ թվում ՝ ընտանիքների, տարեցների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց և այլ խոցելի անձանց հետ: Հանձնակատարը հանդիպումներ է ունեցել նաև միջազգային կազմակերպությունների և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների հետ:

Հանձնակատարը ևս մեկ անգամ ողջունել է ՄԱԿ ՓԳՀ-ի, ՄԱԿ-ի այլ գործակալությունների և քաղաքացիական հասարակության աջակցությամբ անմիջական հեռանկարում բոլոր կարիքավորներին օգնություն ցուցաբերելու Հայաստանի իշխանությունների ջանքերը: Նա կոչ է անում Եվրոպայի խորհրդի անդամ պետություններին լիարժեք աջակցություն ցուցաբերել ՝ ապահովելու համար անհրաժեշտ օգնության կայունությունը ՝ վերջերս Հայաստան տեղափոխված անձանց կարիքները բավարարելու համար, հատկապես նրանց միջնաժամկետ և երկարաժամկետ իրավիճակի վերաբերյալ: Այս առումով հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել խոցելի խմբերի կարիքներին։

 

Ադրբեջան կատարած այցի ընթացքում հանձնակատարը հանդիպումներ է ունեցել Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևի, փոխարտգործնախարար Յալչին Ռաֆիևի և ռազմագերիների, պատանդների և անհայտ կորածների հարցերով պետական հանձնաժողովի աշխատանքային խմբի ղեկավարի տեղակալ Էլդար Սամադովի հետ: Հանձնակատարը հանդիպել է նաև ԱՀ Մարդու իրավունքների լիազոր ներկայացուցիչ Սաբինա Ալիևայի հետ:

 

Ադրբեջանի իշխանությունները հանձնակատարին տեղեկացրել են "Ղարաբաղի տարածաշրջանի եւ այնտեղ բնակվող մարդկանց վերաինտեգրման համար պետության կողմից ձեռնարկվող միջոցների մասին": Հանձնակատարն ընդգծել է, որ Ադրբեջանը պետք է երաշխավորի տարածաշրջանում մնացած էթնիկ հայերի և Հայաստան մեկնածների մարդու իրավունքները ՝ ներառյալ անվտանգ և արժանապատվորեն իրենց տները վերադառնալու իրավունքը:

 

Հանձնակատարը տասնամյակների ընթացքում առաջին անգամ այցելել է նաև Լեռնային Ղարաբաղ ։ Հանձնակատարն այցելել է օկուպացված Ստեփանկերտ, Շուշի, Ակնա, Իվանյան և այլն: "Նա ցնցված էր ՝ տեսնելով, որ Ստեփանակերտ քաղաքը գրեթե ամբողջությամբ դատարկվել է սեպտեմբերին իր բնակչության մեկնելուց հետո: Նրան տեղեկացրել են, որ այդ շրջանում մնացել են միայն շատ փոքր թվով էթնիկ հայեր ։ Նա խոսել է Ստեփանակերտում գտնված որոշ մարդկանց հետ, այդ թվում ՝ ապաստարանում, որը բաց է մնացածներից ամենախոցելիներին ընդունելու համար", - ասվում է հաղորդագրության մեջ, որում օգտագործվում են օկուպացված հայկական քաղաքների ու գյուղերի ադրբեջանական տեղանունները։

 

Երկու երկրներ կատարած այցի ընթացքում հանձնակատարը լսել է երկարատև հակամարտության պատճառով Մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների մասին հաղորդումներ և կարող էր ականատես լինել քաղաքացիական բնակչության խորը տառապանքներին, որոնք տուժել էին տարիների ընթացքում տարբեր բռնկումներից: Հանձնակատարն իր պաշտոնական զրուցակիցների հետ քննարկել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում հակամարտության հումանիտար և իրավապաշտպան հետևանքները, այդ թվում ՝ "Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև 2020 թվականին" ռազմական գործողությունների (Արցախի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիա - խմբ.) մեկնարկի, ինչպես նաև Լաչինի միջանցքի շրջափակմանը և Ադրբեջանի "ռազմական գործողությանը" հաջորդած վերջին իրադարձությունների արդյունքում։

 

Մասնավորապես, նա ևս մեկ անգամ ընդգծել է բոլոր տեղահանված անձանց մարդու իրավունքների ապահովման կարևորությունը, ներառյալ նրանց արժանապատիվ և անվտանգ վերադարձի իրավունքը, ականների վտանգից և պատերազմի պայթյունավտանգ մնացորդներից պաշտպանվելու իրավունքը, գերիների ՝ պաշտպանություն ստանալու իրավունքը, անհայտ կորածների ճակատագիրն ու գտնվելու վայրը իմանալու իրավունքը, հակամարտության հետևանքով գրանցված մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների անկախ և արդյունավետ հետաքննությունների անհրաժեշտությունը և տուժածներին համարժեք և արդյունավետ փոխհատուցում տրամադրելու կարևորությունը: Նա ընդգծել է, որ այժմ, առավել քան երբևէ, բոլոր կողմերը պետք է վճռական գործողություններ ձեռնարկեն ատելության խոսքի կանխարգելման և դրա դեմ պայքարի ուղղությամբ, ինչպես նաև աջակցեն համակեցությանը և հաշտեցմանը նպաստող նախաձեռնություններին: